Hoe moeten we de uitslag van de tweede kamerverkiezing 2025 interpreteren? Wat wil de kiezer daarmee zeggen? De laatste week vliegen verschillende totalen van zetels me om de oren in de verschillende podcasts en talkshows. Daarmee zijn deze verkiezingen een uitstekend voorbeeld van hoe een gekozen indeling van data grote invloed heeft op de gerapporteerde cijfers én de daarbij getrokken conclusies. Tijd voor een blog spelen met cijfers.

Een veelgemaakt onderscheid tussen partijen is die tussen links en rechts. Hoewel al lang bekend is dat dit een wat problematisch indeling is, zie je deze het meeste gemaakt worden. Het lastige aan de indeling links-rechts is dat deze niet eenduidig meer is. Zo valt de verdeling op verschillende thema’s anders uit. De PVV wordt bijvoorbeeld economisch links genoemd, maar cultureel rechts. Ook lijken partijen soms te schuiven. Kijk maar eens naar de indeling van partijen in verschillende kieswijzers van Trouw. Een voorbeeld van een partij die soms links en dan weer rechts wordt ingedeeld is de CU. Als we de verdeling als volgt maken, dan bevestigt dat het beeld dat Nederland een rechts land is. In de afbeeldingen zie je op de bovenste regel het aantal zetels dat de partijen gezamenlijk hebben gehaald. Op de regel daaronder zie je de verschuiving met de vorige tweede kamerverkiezing.

In de Buitenhof uitzending van 2 november 2025 merkte Henk Kamp dan ook op dat rechts samen meer dan 90 zetels heeft. Tom-Jan Meeus nuanceerde dat beeld. Hij merkte op dat je in de praktijk rechts niet als één groep zou mogen zien. Een indeling in rechts en uiterst rechts lijkt hier dus meer op zijn plek. Dan is het ook logisch om meteen de middenpartijen apart te nemen. Ook hier is de positie van de CU weer lastig (centrum of links). De positie van BBB is ook niet eenduidig. Voor sommige wetenschappers horen ze al bij uiterst rechts, anderen twijfelen nog.

Zoals gezegd is er veel kritiek op een indeling in links-rechts. Er wordt dan een tweede as toegevoegd: progressief-conservatief. Bij deze indeling is de VVD lastig. Die staat bijna op de as. In het volgende overzicht is gekozen om ze als conservatief aan te merken (gebaseerd op kieswijzer Europese Verkiezingen 2024 Trouw):

Je kunt zelf natuurlijk ook andere indelingen maken. Zoals op basis van de omstreden motie om illegaliteit strafbaar te stellen. Je zou kunnen kijken hoe het met de partijen gaat die tegen of voor hebben gestemd:

Het valt je hier wellicht op dat de stijging en daling van de zetels niet optelt tot 0, en ook dat het totale zetelaantal niet optelt tot 150. Dit komt doordat 50plus in deze indeling niet is meegenomen. Zij hadden bij de stemming nog geen zetels in de tweede kamer.

Je ziet het; er zijn heel wat overzichtjes te maken. En bij elk van die tabelletjes kun je weer een heel ander verhaal vertellen. Ik hoop dat deze variatie in indelingen van partijen je laat zien hoe je daarmee een heel ander beeld neer kunt zetten. De indeling in categorieën is voor mij dus een uitstekend voorbeeld van een RODE VLAG waar je alert op moet zijn bij rapportage van cijfers.