Basisvaardigheden kom je overal tegen. Niet alleen in dagelijks leven en beroep, maar zeker ook in de verschillende schoolvakken. Hoe ziet dat eruit?

Een geschikte plek om dit te onderzoeken is in de eindexamens. Hierin zie je hoe bepaalde basisvaardigheden rekenen in verschillende schoolvakken hun plek krijgen.

Ook dit jaar is dat weer te zien aan verschillende opgave. In dit voorbeeld gaat het om de volgende twee examenvragen:

• GT – NASK II – 1e tijdvak – opgave 4
  In deze opgave wordt gevraagd om het massapercentage CU in een 2 euro munt te berekenen. In de opgave is gegeven dat de hele munt 8,5 gram weegt. Ook kun je aflezen dat er 3,3 gram CU in de zilverkleuring rand wordt gebruikt en 3,1 Cu in het goudkleurige midden.
• GT – WISK – 1e tijdvak – opgave 3.
  In deze opgave zien we de kosten van een reis naar Saint-Tropez. In het kostenoverzicht kun je aflezen dat de tolkosten € 76,90 en de brandstofkosten € 138,98 zijn. In de opgave wordt gevraagd om uit te rekenen hoeveel procent van de totale kosten gevormd worden door de kosten voor tol.

Voor beide opgaven moet een deel van een geheel worden uitgerekend in procenten. Voordat je dit kunt berekenen, moet er in beide gevallen nog gerekend worden om ofwel het deel ofwel het geheel te bepalen. Het rekenen met procenten behoort tot het 2F niveau en zie je ook terug in de nieuwe kerndoelen.

Als je de examens induikt dan ontstaat er een duidelijk beeld van hoe basisvaardigheden in elk van die vakken een rol spelen. De vraag is hoe je daar in het onderwijs mee aan de slag kunt. Voor mij ligt er een grote kans in het samenwerken tussen de vakken én het nadenken over een verstandige vakdidactische aanpak die tot de kern komt. Al enige tijd hou ik me met deze materie bezig en inmiddels kom ik tot deze lijst met aanbevelingen:

• Zorg voor een stevige begripsbasis.
  • Het beste kun je daar zo vroeg mogelijk mee beginnen, dan heb je er het meeste aan. In de brugklas zou je bijvoorbeeld in het vak wiskunde kunnen werken aan de conceptuele basis van de belangrijkste vakoverstijgende rekenvaardigheden.
  • Zet daarbij in op de conceptuele basis. Juist vanuit begrip wordt het makkelijker om je rekenvaardigheden toe te passen. Bij opgaven uit andere vakken dan wiskunde zie je dat dit ook echt nodig is.
• Besteed aandacht aan probleemaanpak.
  Vanuit de begripsbasis hebben leerlingen de basis in huis om het rekenen in verschillende situaties toe te passen. Dit vraagt nog wel oefening én voorbeelden van hoe dat in de verschillende vakken werkt. In de toepassing gaat het bijvoorbeeld ook om het interpreteren van de specifieke situatie en dit omzetten naar een berekening. Ook helpt het als je specifieke vaktaal kunt koppelen aan de basisvaardigheden.
• Zorg voor een gezamenlijke vakdidactische aanpak.
  • Het is belangrijk om op elk moment terug te kunnen grijpen op de stevige begripsbasis. Dat kan alleen als elke docent op de hoogte is van de aanpak in de brugklas.
  • Ga in de gezamenlijke aanpak verder dan alleen de vorm. Het kiezen voor een dogmatische vaste rekenprocedure past vaak niet bij de toepassing in de andere vakken. Een aanpak op begrip geeft wél de flexibiliteit die de leerlingen nodig hebben bij het gebruiken van hun rekenvaardigheden
  • Het zal nog steeds voorkomen dat een leerling toch nog iets in de basis niet begrepen heeft. Het is dan prettig als elke docent een beeld heeft van hoe hij of zij dit kan herkennen en een rekendidactisch repertoire heeft om hiermee aan de gang te gaan.

Zoals je hebt kunnen zien kunnen de examens je inzicht geven in de rekenvaardigheden die in de verschillende examens aan bod komen. Dit betekent dat het toevoegen van rekenvaardigheden aan je examenvoorbereiding een groot effect kan hebben. Een ‘enkele’ inspanning levert je op veel terreinen (lees: meerdere vakken) winst op. En dat kan een waardevolle bijdrage leveren aan het vertrouwen van de leerling. Tegelijkertijd is dit nog maar het begin. Hier liggen kansen om al veel eerder in het onderwijs in te zetten op vakoverstijging. En dit is nu precies het waardevolle thema waar ik de komende tijd mee aan de slag ga.

Meer weten? Het eerste project dat ik in dit kader heb gedaan is het ontwikkelen van Rekenen op je examen. In dit product voor het VMBO wordt eerst een rekenvaardigheid in het algemeen uitgelegd en geoefend. Daarna kunnen leerlingen ze toepassen in de examenvragen van zes vakken: aardrijkskunde, biologie, economie, NASK I, NASK II en wiskunde.